Những lời nói vần của người Ê đê có ý nghĩa gì?

Ê đê vốn là một cộng đồng mang nhiều nét đặc sắc trong nền văn hóa và phong tục tập quán của mình. Trong số đó, nổi bật lên đó là những lời nói vần của người Ê đê. Những câu nói này không chỉ được lưu truyền trong các thế hệ của người dân tộc này mà nó còn phổ biến đến với rất nhiều cộng đồng người khác trên cả nước.

Đôi nét về cộng đồng người Ê đê

Dân tộc Ê đê còn được gọi với nhiều tên khác như dân tộc Êgar, dân tộc Ra Đê, dân tộc Đê hay dân tộc Anăk Ea Đê. Trước đây, tộc người Ê đê vốn là một nhóm người chủ yếu sử dụng tiếng Mã Lai.

Họ có cội nguồn từ vùng biển. Sau đó, dân tộc này đã nhập cư vào Việt Nam và di chuyển lên vùng cao Tây Nguyên để sinh sống và xây dựng nên cộng đồng Ê đê tại Việt Nam. Mặc dù, đã sống tại vùng cao từ thế kỷ 15 thế những những nét văn hóa của dân tộc này vẫn được lưu truyền và giữ nguyên cho tới tận bây giờ.

Bên cạnh trang phục Ê đê, văn hóa ẩm thực hay những trường ca, sử thi hòa hùng thì những câu nói vần chính là nét đặc sắc mang đậm phong cách của người Ê đê. Đây cũng chính là dấu ấn mà bất cứ du khách nào có cơ hội ghé thăm bản làng Ê đê cũng đều không thể nào quên.

Ý nghĩa những lời nói vần của người Ê đê

Những lời nói vần của người Ê đê từ lâu đã được xem là một thể loại văn học mang đậm nét trữ tình trong văn hóa dân gian. Nó không chỉ tái hiện được cuộc sống người Ê đê chân thực mà còn thể hiện được tri thức dân gian về tình yêu của những con người nơi đây. Tình yêu ấy không chỉ bó hẹp trong một phạm vi nhất định. Mà nó là tình yêu của lứa đôi, tình yêu lao động, yêu đồng bào, buôn làng và núi rừng của những người con Ê đê.

Người Ê đê gọi những lời nói vần này là bài duê. Lời của những bài duê đẹp như tiếng chim ca, suối chảy, thánh thót như tiếng chiêng ngân giữa núi rừng Tây Nguyên mãi không phai mờ, không bị phủ bóng bởi thời gian.

Chất liệu làm nên những bài duê của người Ê đê

Cũng như các dân tộc khác trên cả nước, chất liệu góp phần làm nên các bài duê, những lời nói vần của người Ê đê đều rất quen thuộc và gần gũi với người dân nơi đây. Đặc biệt, khung cảnh thiên nhiên chính là chất liệu phổ biến nhất, thường xuyên xuất hiện trong những câu nói vần.

Ngoài ra, những vật dụng gắn bó hàng ngày như chiếc gùi, chiếc võng, quả dưa, bông ghệ hay con chim cu đất đều là những hình ảnh xuất hiện trong các bài duê rất nhiều lần. Những chất liệu quen thuộc từ trong đời sống đã chảy vào trong thi ca của người Ê đê một cách tự nhiên, nhẹ nhàng và tinh tế.

Với những câu ca về tình yêu đôi lứa, người Ê đê vẫn thường mượn thiên nhiên để ẩn dụ cho con người. Chính vì vậy, mà các câu nói vần này thường tiềm ẩn rất nhiều những ý tứ khác nhau.

Những câu nói vần của người Ê đê

Trong kho tàng văn học của mình, người dân Ê đê đã lưu giữ rất nhiều bài duê để có thể truyền lại cho con cháu. Như đã chia sẻ ở trên, mỗi một bài duê đều sẽ mang đến những ý nghĩa khác nhau. Dưới đây, chúng tôi xin được tập hợp những câu nói vần nổi bất nhất của người Ê đê gửi đến bạn đọc.

“Người có môi thần cho

Miệng thần tạo

Tai dính chặt với đầu

Là người có tài hát kưưt, mmui, ayray”

Đây là một trong những bài nổi tiếng nói về những người có tài duê của dân tộc Ê đê.

“Củ nghệ vàng em tắm lúc chiều hôm

Đêm nằm anh càng thương, càng nhớ

Còn cô gái thì ngỡ ngàng:

Ở bến nước của nhà ai

Mà phía trên trong màu ngọc

Mà phía dưới đục màu chì

Như bến nước của Hơ Kung, Y Du”

“Anh lấy nước ăn trầu

Vẽ lên triền núi đen

Bầy chuồn chuồn màu đỏ mây chiều

Đàn bươm bướm màu sương buổi sáng…”

Những câu ca trên đã vẽ nên trước mắt chúng ta một bức tranh thiên nhiên vùng cao nguyên với màu sắc đậm chất huyền thoại, sử thi. Trong đó đã lồng ghép được cuộc sống sinh hoạt của cộng đồng Ê đê.

“Rừng này sao đẹp quá

Bên trái dây cuốn, dây leo

Bên phải cây nhiều cành, nhiều dóng

Trên ngọn khỉ vượn đùa vui

Thơm nức mùi quả hơ đá

Rộn ràng tiếng chim bang bôi

Hát mừng mùa hoa quả chín.”

Qua mỗi một câu hát, núi rừng Tây Nguyên lại hiện lên với những cảnh sắc sinh động khác nhau. Trong đấy còn gửi gắm tình yêu của các chàng trai, cô gái của bản làng Ê đê.

Như vậy, có thể thấy được rằng, những lời nói vần của người Ê đê luôn mang đến những bức tranh về cuộc sống chân thực. Cùng với đó là một tâm hồn trong sáng và tình yêu cao đẹp dành cho mọi người, cho vạn vật.

Xem thêm:

• Tìm hiểu về các phong tục tập quán của người Ê đê
• Tìm hiểu về nét đặc sắc trong những lễ hội của người Ê Đê
• Tìm hiểu thông tin về phong tục cưới hỏi trong hôn nhân của người Ê Đê